Over de e-sigaret en jongeren is al veel verschenen in de pers. Volgens de ESPAD[1] studie experimenteerde 40% van de 16-jarige studenten met de e-sigaret in 2019, gaande van 18% in Servië tot 65% in Litouwen. Het is wachten op het internationale rapport van de HBSC studies om via een gestandardiseerde vragenlijst in te kunnen schatten hoe België zich situeert t.o.v. andere EU landen.

“Naar alle waarschijnlijkheid doen we het niet zo slecht in vergelijking met andere landen (Cfr HBSC rapport 2022), want wij kennen al heel wat beschermende maatregelen zoals een verkoopverbod aan -18 jarigen, een reclameverbod en een verbod om te vapen daar waar ook roken verboden is.”, stelt Suzanne Gabriels, experte tabakspreventie bij Stichting tegen Kanker, “Maar er is nog een lange weg te gaan!”

Om een beter zicht te krijgen over kennis, gedrag en opinies omtrent de e-sigaret, zowel bij jongeren, hun ouders als het pedagogisch personeel, heeft Stichting tegen Kanker afgelopen zomer door onderzoeksbureau Indiville een panelstudie laten uitvoeren bij zo’n 2.000 personen. Deze online bevraging richtte zich op drie groepen:

• Jongeren van 15 t.e.m. 20 jaar
• Pedagogisch personeel (leerkrachten, zorgcoördinatoren, directie, ...)
• Ouders met inwonende kinderen van 12 t.e.m. 20 jaar

Opmerkelijkste resultaten

De e-sigaret maakt deel uit van het dagelijks leven van 15-20 jarigen

35% van hen gebruikte de e-sigaret al ooit, 32% deed dat het voorbije jaar en 16% geeft aan momenteel nog te gebruiken. 61% van deze jongeren heeft één of meer vrienden die gebruiken en 59% kent iemand jonger dan 16 jaar die vapet.

Jongeren hebben een andere relatie met de e-sigaret dan wie ouder is
33% van de jongeren 15-20 jaar die roken geven aan dat ze voordien de e-sigaret gebruikten. Bij de oudere respondenten is dat slechts 4%.

Voor wie ouder is dan 20, was vapen voor bijna 9 op de 10 (88%) een manier om te stoppen met roken. Bij jongeren 15-20 jaar is dat slechts 1 op 5 (20%) wat erop wijst dat voor 15-20 jarigen vapen een activiteit op zich is.

Smaken spelen een grote rol in de aantrekkingskracht van de e-sigaret

Bij gebruikers van de e-sigaret is de smaak een reden van gebruik: lekkere smaken voor 37% en telkens nieuwe smaken ontdekken voor 15%. 69% van de leerkrachten en 76% van de ouders met kinderen tussen 12 en 20 jaar vindt dat vapesmaken die jongeren aantrekken verboden moeten worden.

Andere belangrijke motieven voor gebruik zijn stressbestrijding (36%) en kalm worden (34%). Stichting tegen Kanker wil evenwel benadrukken dat bij verslaving (en nicotine is de moeder der verslavingen) je net onrustiger wordt. Het is belangrijk dat jongeren andere manieren kunnen vinden om met hun stress of angsten om te gaan.

Het feit dat de e-sigaret minder schadelijk is dan de klassieke sigaret is voor 27% van de vapers een reden van gebruik.

Naast vragen over het gebruik peilde deze panelstudie ook naar de bereidheid om het toch te gaan proberen. Bij jongeren (15-20 jaar) die niet van plan zijn om een wegwerp e-sigaret te gaan uitproberen, geeft 43% aan dat ze het vies vinden en 34% wil geen dure gewoonte starten. Het feit dat wegwerp e-sigaretten niet duurzaam zijn en slecht voor het milieu is voor 24% een reden om er vanaf te blijven.

Vrienden zijn op de hoogte maar ouders minder

Bij jongeren (15-20 jaar) zijn vooral de vrienden op de hoogte van het e-sigaret gebruik (88%). Bij ruim 6 op de 10 (62%) van deze jongeren zijn de ouders niet op de hoogte. En slechts 1 op de 10 (12%) gebruikende studenten geeft aan dat hun leerkrachten het weten. De wegwerp e-sigaretten zijn aantrekkelijk voor jongeren (15-20 jaar) omwille van gebruiksgemak (40 à 44%), prijs (35%) en de mogelijkheid om te verbergen (33%).

Diverse verkoopkanalen

Jongeren (15-20 jaar) kopen de wegwerp e-sigaret vooral (50%) in winkels die ’s nachts open zijn (nachtwinkels en benzinestations), gevolgd door de vapeshop (19%), de krantenwinkel (15%), de supermarkt (4%) of online (3%).

Onze beleidsaanbevelingen

• Stichting tegen Kanker staat volledig achter een verbod op wegwerp e-sigaretten en looft onze minister van Volksgezondheid om als eerste EU-minister zo’n verbod voor te leggen aan de EU commissie die hierover moet oordelen.
• Stichting tegen Kanker vraagt al lang om de verkoop van tabaksproducten in nachtwinkels aan te pakken. Het sluiten van verkooppunten ligt politiek heel gevoelig en dit proces verloopt zeer traag. Daarom is het voor ons zeer belangrijk om snel een uitstalverbod op de verkooppunten vast te leggen zodat de impulsaankopen, vooral ook tijdens de nacht, ingeperkt worden.
• Gezien de smaken een enorme aantrekkingskracht vormen voor het (toekomstig) gebruik van de e-sigaret vragen wij de minister om zijn bevoegdheid terzake te gebruiken en het aantal toegelaten smaken drastisch in te perken.
• Er ligt een heel degelijk antitabaksplan op tafel sinds december 2022. Wij vragen om niet langer te talmen en de maatregelen die ingepland staan door te voeren, liefst zo snel mogelijk.

[1] The European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs (ESPAD) report 2019: http://www.espad.org/espad-report-2019

Link naar onderzoeksresultaten jongeren en de e-sigaret 2023, klik hier.

Over Indiville

De studie werd tussen 3 augustus 2023 en 4 september 2023 uitgevoerd door onafhankelijk onderzoeksbureau Indiville. Het betrof een kwantitatieve online bevraging bij een staal van de Belgische bevolking (n=1962) op basis van de online panels van Dynata en Bpact. Daarin werden drie groepen onderscheiden: Jongeren van 15 t.e.m. 20 jaar (n=682),  pedagogisch personeel (leerkrachten, zorgcoördinatoren, directie … (n=258) en ouders met inwonende kinderen van 12 t.e.m. 20 jaar  (n=1097).